1883 മുതൽ തിരുവട്ടാർ നാരായണപിള്ളയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള മനോമോഹനം നാടകക്കമ്പനി പല തവണ അതു രംഗത്തവതരിപ്പിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. പിന്നെയും പല നാടകസഭക്കാരും ആവശ്യമുന്നയിച്ചതോടെ 1892-ൽ രണ്ടാമതൊരു പതിപ്പുകൂടി ‘കേരളീയഭാഷാശാകുന്തള’ത്തിനുണ്ടായി. കൊട്ടാരത്തിൽ ശങ്കുണ്ണിയുടെ വ്യാഖ്യാനത്തോടെ കണ്ടത്തിൽ വറുഗീസ് മാപ്പിളയാണു് ഇതു പ്രസിദ്ധീകരിച്ചതു്. വ്യാപകമായ പ്രചാരവും അവതരണസിദ്ധിയുമുണ്ടായ ഈ നാടകം ചന്തുമേനോന്റെയും പ്രശംസ നേടുകയുണ്ടായി. എന്നാൽ, അതോടൊപ്പം ഇതിലെ ഭാഷാപരമായ കാഠിന്യവും ക്ലിഷ്ടതയുംകൊണ്ടു പുതുതലമുറക്കാർക്കു് വിയോജിപ്പുമുണ്ടായി. അവരുടെ പ്രതിനിധിയായിരുന്ന എ.ആർ.രാജരാജവർമ്മ തന്റെ അമ്മാവൻകൂടിയായ കേരളവർമ്മയുടെ അനുമതിയോടെ ‘കേരളീയഭാഷാശാകുന്തള’ത്തിലെ ഭാഷ പരിഷ്കരിച്ചു പ്രസിദ്ധീകരിക്കാനുള്ള ചുമതലയേറ്റു. പരിഷ്കരണത്തിനിടയിൽ അഭിപ്രായവ്യത്യാസമുണ്ടായെങ്കിലും 1910-ൽ എ.ആർ.രാജരാജവർമ്മ പരിഷ്കരിച്ചു് ‘കേരളീയഭാഷാശാകുന്തള’ത്തിന്റെ മൂന്നാംപതിപ്പു പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെട്ടു. അതോടെ പരിഷ്കരണത്തെച്ചൊല്ലി അനുകൂലിച്ചും എതിർത്തും വിവിധാഭിപ്രായങ്ങളുണ്ടായി. പരിഷ്കരണത്തോടെ ‘കേരളീയഭാഷാശാകുന്തള’ത്തിന്റെ ഗൌരവം നഷ്ടപ്പെട്ടുവെന്നതായിരുന്നു എതിർത്തവരുടെ അഭിപ്രായം. എന്നാൽ ഭാഷാപരമായ ലാളിത്യമുണ്ടാകുകയാണു ചെയ്തതെന്നു് അനുകൂലികളും വാദിച്ചു. ശാകുന്തളവാദം എന്നു വിളിക്കപ്പെടുന്നതരത്തിൽ അഭിപ്രായാന്തരങ്ങൾ ഇക്കാര്യത്തിലുണ്ടായി. ഈ വിഷയത്തെ മുൻനിർത്തി എ.ആറും കേരളവർമ്മയും തമ്മിൽ പിണങ്ങി. ഈ പ്രശ്നം പരിഹരിക്കാനായി ഇടനിലക്കാരുടെ ഇടപെടലുമുണ്ടായി. ഇതിനിടെ എ.ആർ. തന്റെ സങ്കല്പങ്ങൾക്കനുസരിച്ചു് ‘അഭിജ്ഞാനശാകുന്തളം’ സ്വതന്ത്രമായി വിവർത്തനംചെയ്യാനാരംഭിച്ചു. കേരളവർമ്മയാകട്ടെ ‘കേരളീയഭാഷാശാകുന്തളം’ സ്വയം പരിഷ്കരിക്കാനും തുടങ്ങി. അവ പൂർത്തിയായതോടെ അവർ തമ്മിൽ രഞ്ജിപ്പിലെത്തുകയും കേരളവർമ്മ സ്വയം പരിഷ്കരിച്ചതു് ‘മണിപ്രവാളശാകുന്തളം’ എന്ന പേരിലും എ.ആറിന്റെ സ്വതന്ത്രവിവർത്തനം ‘മലയാളശാകുന്തളം’ എന്ന പേരിലും 1912-ൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുകയുംചെയ്തു.

മലയാളത്തെസ്സംബന്ധിച്ചു് ശാകുന്തളവിവർത്തനങ്ങളുടെ ചരിത്രവും സംവാദങ്ങളും സാഹിത്യചരിത്രപരവും ഭാഷാപരവുമായി സവിശേഷപ്രാധാന്യമുള്ള വസ്തുതയാണു്. ഒരു കൃതിക്കു് നിരവധിയായ വിവർത്തനങ്ങളുണ്ടാകുക, സ്വന്തം വിവർത്തനം കാലോചിതമായി പരിഷ്കരിച്ചു് പുതിയ പേരിൽ പ്രസിദ്ധീകരിക്കുക, വിവർത്തനത്തിലെ ഭാഷ പ്രശ്നവത്കരിക്കപ്പെടുക, ഭാഷാപരമായ അഭിപ്രായവ്യത്യാസത്താൽ എതിർവിവർത്തനമുണ്ടാകുക, വിവർത്തനപ്രക്രിയയുടെ പല പ്രകാരങ്ങളുടെയും മാതൃകാരൂപങ്ങളുണ്ടാകുക, വിവർത്തനത്തിലെ രാഷ്ട്രീയവും സംസ്കാരവും പഠിക്കാനുള്ള ഉപാധിയുണ്ടാകുക എന്നിങ്ങനെ ഒട്ടേറെക്കാര്യങ്ങൾ മലയാളത്തിലെ ശാകുന്തളവിവർത്തനങ്ങളുണ്ടാക്കിയിട്ടുണ്ടു്.