കാളിദാസരുടെ കാവ്യദോഷം ഒരു മറുവടി

കഴിഞ്ഞ മേടമാസത്തിലെ രസികരഞ്ജിനിയിലുള്ള കാവ്യദോഷം എന്ന വിഷയത്തെ വിശേഷിച്ചും ഞാൻ വായിച്ചു. ഇതില്‍ വിക്രമോർവശീയം നാടകത്തിലെ നായകനായ രാജാവിന്നു തപപ്രഭാവജ്ഞാനഭാവം തപസ്വിനിന്ദനം ഇത്യാദികളായ ദോഷങ്ങൾ ഗമ്യങ്ങളാണെന്നും തന്നിമിത്തം കാവ്യത്തിനും കവിയ്ക്കും കാവ്യദോഷം ഉണ്ടെന്നും പറഞ്ഞിരിക്കുന്നു. ഗുണദോഷവിവേചനത്തിനോ ദോഷാദ്ധാരത്തിനോ ഞാൻ ശക്തനല്ലെങ്കിലും മഹാകവി സാർവ്വഭൗമപദത്തിന് മുഖ്യാസ്പദമായ ശ്രീകാളിദാസരെപ്പറ്റിയുള്ള ബഹുമാനാതിശത്താൽ പ്രേരിതനായിട്ട് അല്പമൊന്നു പറയുന്നു.

പ്രകൃതനാടകത്തിൽ നായികാനായകന്മാരുടെ പരസ്പരരതി പരിപോഷത്തെ ക്രമേണ വര്‍ണ്ണിച്ച് ഈ നാടകത്തിൽ പ്രധാനമായ ശൃംഗാരരസത്തിന്റെ പരിപുഷ്ടിയെ പ്രദർശിപ്പിക്കുവാൻ ആഗ്രഹത്തോടുകൂടിയ മഹാകവി ഉർവശീരൂപദർശനംകൊണ്ട് അങ്കുരിതയായിരിക്കുന്ന നായകന്റെ രതിയുടെ പരമൗെചിത്യത്തേയും പുഷ്ടിയേയും പ്രകാശിപ്പിക്കുന്നതിനുവേണ്ടി ആ നായകരതിയുടെ ആലംബനമായ ഉർവശീരൂപത്തിന്റെ ഗുണോല്‍ക്കര്‍ഷത്തെ കാണിക്കുന്നതിന്നു പ്രസംഗം വരുത്തി അഥവാ ഇവളൊരു തപസ്വി സൃഷ്ടിച്ചതാവാന്‍ പാടില്ല ഭാഗ്യാഭസുരഗാത്രി ഇത്യാദി വിചാരത്തെ നായകന്നു കൽപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. ഈ വിചാരത്തിന്റെ മൂലം പ്രായേണ ജന്യജനകങ്ങൾക്കുള്ള സമാനഗുണത്തിന്റെകാര്യം നിദാനാദ്ധിഗുണാനധീതെ ഇത്യാദി വചനവിരുദ്ധമായ ലോകാനുഭവമാകുന്നു. മക്കളുടെ ആകൃതിയും പ്രകൃതിയും സാധാരണ മാതാപിതാക്കന്മാരുടെ ആകൃതിയേയും പ്രകൃതിയേയും അനുസരിച്ചാണല്ലോ കാണുന്നത്. പ്രകൃതശ്ലോകത്തിന്‍ പൂർവാർദ്ധം കൊണ്ട് ലാവണ്യാദിഗുണങ്ങളായ ഹേതുക്കളാൽ ഇവളുടെ സൃഷ്ടികർത്താവ് കാമാദികളൊ എന്ന് സംശയിക്കുകയും ഉത്തരാർദ്ധംകൊണ്ട് മുനിയുടേയും ഉർവശിരൂപത്തിന്റേയും വിശേഷണങ്ങളാല്‍ തദ്വൈലക്ഷണ്യത്തെ പ്രദർശിപ്പിച്ച് ഈവിധമുള്ള രൂപത്തെ ജനിപ്പിക്കുവാൻ ഈ മുനിക്കു സാമര്‍ത്ഥ്യമില്ലെന്ന് നിശ്ചയിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. ഇവിടെ പൂർവാർദ്ധംകൊണ്ട് ബോധിതമായ സംശയവും ഈ മുനിക്ക് ഉർവശീരൂപസൃഷ്ടിസാമർത്ഥ്യം ഇല്ലെന്ന് ഉത്തരാർദ്ധംകൊണ്ട് ഗമ്യമായ നിശ്ചയവും ആഹാര്യമാകുന്നു. ഒന്നു മറ്റൊന്നല്ലെന്നോ ഒന്നിൽ മറ്റൊന്നുല്ലെന്നോ ഉള്ള ബാധനിശ്ചയം ഉള്ളപ്പോൾ അത് മറ്റേതാണെന്നോ അതിൽ മറ്റേതുണ്ടെന്നോ ഉള്ള ബുദ്ധി ഇച്ഛകൊണ്ടുണ്ടാകുമ്പോൾ അതിനെ ആഹാര്യം എന്ന് പറയുന്നു. എങ്ങനെയെന്നാൽ മുഖം ചന്ദ്രനല്ല എന്ന് നിശ്ചയമുള്ളപ്പോൾ മുഖം ചന്ദ്രനാണ് എന്നുള്ള ജ്ഞാനം ജനിക്കണമെന്ന ഇച്ഛകൊണ്ടുണ്ടാകുന്ന മുഖം ചന്ദ്രനാണ് എന്നുള്ള മാനസികജ്ഞാനം ആഹാര്യമാകുന്നു. കല്പനാദി പദങ്ങളെക്കൊണ്ടും വ്യവഹരിക്കുന്നതും ഇതുതന്നെയായിരുന്നു.

പ്രകൃതത്തിൽ രാജാവിന്റെ ഈ നിശ്ചയം ആഹാര്യമാകകൊണ്ടുതന്നെയാണ് മുനിക്ക് രൂപനിര്‍മ്മാതൃത്വബന്ധം വസ്തുതയുള്ളപ്പോൾ തദസംബന്ധ കല്പനാരൂപമായ അസംബന്ധാതിശയോക്തിയെന്ന അലങ്കാരം ഉത്തരാര്‍ദ്ധത്തിലുണ്ടാകുന്നത്. അതിശയോക്തിയുടെ സാമാന്യലക്ഷണം