---

രാമനെക്കുതുകമോടു കൊണ്ടുപോയ്
ഭൂമിപുത്രിയൊടിണക്കി വെയ്ക്കണം,
മാമുനിക്കു മനതാരിലീവിധം
കാമമമ്പൊടുളവായിരിക്കണം. 17

കേവലയാഗരക്ഷക്കിദ്ദേഹത്തിനു പരാപേക്ഷവേണമോ? (പ്രകാശം) ആട്ടെ. ഇപ്പോൾ മഹഷി എവിടേയാണ്?

ശുനശ്ശേഫന്‍-

സുരമുനിസമനായോരീ മുനീന്ദ്രൻ വരുമ്പോൾ
നരപതിയെതിരേറ്റിട്ടാദരിച്ചാത്ത ഭക്ത്യാ
ഉരുതരവിനയത്താൽ കൊണ്ടുപോയിഗ്ഗൃഹത്തിൽ
പരിചിനൊടുപചാരം ചെയ്തിടുന്നുണ്ടിദാനീം. 18

വസിഷ്ഠന്‍-

പണ്ട ത്രിശങ്കുനൃപവംശജരിൽ പ്രസാദ-
മുണ്ടേറെ,യിദ്ദശരഥങ്കലതിങ്കൽ വെച്ചും
കുണ്ഠേതരപ്രണയമുണ്ടിഹ കൌശികന്നു;
കണ്ടറെയുണ്ടനുഭവം പല നാളിനിക്കും. 19

അതുകൊണ്ടവർ വളരെക്കാലത്തെ മമതയ്ക്കുന്നുരൂപമായിട്ടുള്ള സംവാദങ്ങൾ ചെയ്തുകൊണ്ടിരിക്കയായിരിക്കും. ആട്ടെ, എങ്ങിനെയാണീയാഗത്തിന്റെ വിഘ്നം നശിപ്പിക്കേണ്ടതെന്നാണ് മഹര്‍ഷി വിചാരിക്കുന്നതു്.

ശുനശ്ശേഫന്‍-

മാന്യശ്രീമൻ! മന്നവൻ ചൊല്ലിവിട്ടാൽ
നന്ദിച്ചൊപ്പം രാമനെക്കൊണ്ടുപോയി
വന്നെത്തീടും യാഗവിഘ്നം നശിപ്പി-
യ്ക്കുന്നബ്ഭാരം തീരെയേല്പിച്ചിതന്നെ. 20

വസിഷ്ഠന്‍- (വിചാരം)അങ്ങിനെ. ഇപ്പോളെന്റെ ഊഹമൊത്തു. (പ്രകാശം) രാമൻ വിചാരിച്ചാലിതു സാധിക്കാൻ കഴിയുമോ?

ശുനശ്ശേഫന്‍-

ഉവ്വെന്നാണരുൾ ചെയ്തതെൻ ഗുരുവരൻ,
ശ്രീരാമനെപ്പോലെയി-
ത്തവ്വിൽ സർവ്വനൃപാലബാലഗുണമു-
ള്ളാളില്ലയെന്നിങ്ങിനെ
ദിവ്യശ്രീസുരലോകനാഥസഭയിൽ-
കൂടി സ്തുതിക്കുന്നതു-
ണ്ടവ്യാജം പല സിദ്ധചാരണസുര-
സ്ത്രീലോകസംഘങ്ങളും. 21

വസിഷ്ഠന്‍- (വിചാരം) അതു സംശയമുണ്ടോ? സാക്ഷാൽ വിഷ്ണുവിന്റെ അംശമല്ലേ അദ്ദേഹം. പക്ഷേ,

പുത്രനിൽ വാത്സല്യത്താ-
ലത്ര മഹത്വം നൃപൻ നിനയ്ക്കില്ലാ;
അത്രയുമല്ല പിരിഞ്ഞിടു-
കത്രേ സന്താപമായിടും താനും 22

അതുകൊണ്ടു രാമനെ വിശ്വാമിത്രന്റെകൂടെ അയപ്പാൻ മടിച്ചു എന്നും വരാം മഹാരാജാവ്. എന്നാൽ വലിയ ദുർഘടമായിത്തീരും.

സകലസുരന്മാര്‍ക്കും ഭൂവി
നിഖിലജനങ്ങൾക്കുമുള്ളഭിപ്രായം
വികടമതാകും, നൃപനുടെ
നികടേ ഞാനും കടന്നു കൂടട്ടേ. 23

(സ്പഷ്ടം) എന്നാൽ മഹാരാജാവും വിശ്വാമിത്രമഹര്‍ഷിയും കൂടിയുള്ള പല സംഭാഷണങ്ങളും ഏറ്റവും രസകരമായിരിക്കാനിടയുള്ളതുകൊണ്ട് അതു കേൾക്കുന്നതിന്നു ഞാനും പോകുന്നു. അങ്ങു നിന്നോളൂ.

ശുനശ്ശേഫന്‍- കല്പനപോലെ.

(എന്നു രണ്ടാളും പോയി)

അങ്കാരംഭം

(ദരശരഥമഹാരാജാവും വിശ്വാമിത്രനും പ്രവേശിക്കുന്നു.)

ദശരഥന്‍-

എന്താണിങ്ങിനെ നിങ്ങളൊക്കയരുൾചെ-
യ്തീടുന്നതിബ്ബാലകൻ
സന്താപങ്ങളിതേവരെദൃഢമറി-
ഞ്ഞിട്ടില്ല തെല്ലെങ്കിലും;
ഹന്താത്യന്തഭയങ്കരാശരഭട-
ന്മാരോടു പോരാടുവാ-
നെന്തായാലുമയയ്ക്കയെന്നതു കുറേ-
സ്സന്ദേഹമാകുന്നു മേ. 24

വിശ്വാമിത്രന്‍-

അങ്ങുന്നു വാത്സല്യബലത്തിനാലേ
തിങ്ങുന്നൊരീ രാമഭുജപ്രഭാവം
എങ്ങും നിനക്കുന്നതുമില്ലിഹാശാ-
ഭംഗം നമുക്കിങ്ങിനെ ചെയ്തിടൊല്ലേ 25

ഋശ്യശൃംഗനുടെ വൻതപോബലാൽ
വിശ്വരക്ഷയതിനായ്ജ്ജനിച്ചവൻ
വിശ്വനായകനതാണെടോഭവാ-
നാശ്വസിക്കുക സഖേ! തവാത്മജൻ. 26

ദശരഥന്‍- (വിചാരം)

മാമുനിയരുളിച്ചെയ്താൽ
നാമിനിയതിനൊരു വിരോധമോതാമോ?
(ഒന്നും കൂടി ആലോചിച്ചിട്ട്)
ഓമനയായിടുമെന്നുടെ
രാമനെയസുരര്‍ക്കിരയ്ക്കു നൽകാമോ? 27

വിശ്വാമിത്രന്‍- എന്നുതന്നേയല്ല, എന്റെകൂടെ ഇപ്പോൾ രാമനെ അയച്ചതന്നാൽ അങ്ങയ്ക്കും രാമനും പിന്നെ പലര്‍ക്കും പലവിധത്തിലും ഗുണങ്ങൾ കിട്ടുവാനുണ്ട്

ദശരഥന്‍-

എങ്ങിനെയവിടത്തെ മന-
സ്സങ്ങിനെയെല്ലാം നമുക്കു സന്തോഷം;
ഭംഗി വസിഷ്ഠമുനിക്കു-
ള്ളിംഗിതമതു പോലെ ചെയ്കയല്ലല്ലീ? 28

വിശ്വാമിത്രന്‍- ഓഹോ, അങ്ങിനെതന്നെ.

(അനന്തരം വസിഷ്ഠൻ പ്രവേശിക്കുന്നു. എല്ലാവരും പരസ്പരം ഉപചാരങ്ങൾ ചെയ്ത് ഉചിതം പോലെ ഇരിക്കുന്നു.)

വിശ്വാമിത്രന്‍ - (വസിഷ്ഠനോട്)

ബ്രഹ്മാവിനുള്ളൊരു തപോമയശക്തികൊണ്ടു
നിര്‍മ്മായമിങ്ങിനെ ചമച്ചൊരു ചാരുമൂര്‍ത്തേ!
ചെമ്മേ ഭവാനുടെ തപോമയകൃത്യമെല്ലാ-
മുന്മേഷമോടയി നടന്നു വരുന്നതില്ലേ? 29

വസിഷ്ഠന്‍- ഒരുവിധമൊക്കെ ദിനചര്യ നടന്നുവരുന്നുണ്ട്.

ക്ഷാത്രത്തിൻ കരക,ണ്ടതിന്റെ വിഭവം
സർവ്വം പ്രയോഗിച്ചിതിൻ
മാത്രം വൈഭവമില്ലിതെന്നു കരുതി
ബ്രാഹ്മണ്യമാണ്ടീടുവാൻ
ചിത്രം നിസ്തുലമായിടുന്നൊരു തപം
ചെയ്തുള്ളൊരീ ബ്രാഹ്മമാം
ഗാത്രത്തിന്നുമയേ തപസ്സിനുമതി-
ക്ഷേമോദയം തന്നെയൊ? 30

വിശ്വാമിത്രന്‍- ക്ഷേമംതന്നെയാണ്. എന്നാൽ വിശേഷിച്ച്,

പാടവത്തൊടൊരു യാഗമിങ്ങ ചെ-
യ്തീടുവാൻ പലതരം തുടര്‍ന്നു ഞാൻ
താടകാസുതരതിന്നു വിഘ്നവും
തേടിവിട്ടു തുടരുന്നു ദുർഘടം. 31

---

അതുകൊണ്ടു ആ യാഗത്തിന്റെ രക്ഷാഭാഗത്തിനു രാമനെ വരിച്ചു വിഘ്നം കൂടാതെ കഴിച്ചുകൂട്ടിയാൽ കൊള്ളാമെന്നുണ്ട്.

രഘുകുലഗുരുവാം ഭവാൻ പറഞ്ഞീ-
ടുകിലുടനേ സുതനേത്തരും നൃപൻ മേ;
അഖിലമുനിമണേ! ഭവാനതിന്നായ്-
ശ്ശകലിതശങ്കമനുജ്ഞ നൽകിയാലും. 32

വസിഷ്ഠന്‍- അങ്ങിനെതന്നെ; സംശയിക്കാനുണ്ടോ?

ബ്രാഹ്മണ്യമങ്ങയ്ക്കു ലഭിച്ചനാൾതൊ-
ട്ടിമ്മട്ടു നോന്തമ്മിലൊരൈകമത്യം
ചെമ്മേ കിടപ്പുണ്ടതു പാര്‍ക്കിലുണ്ടോ
സന്മാന്യ! നിൻവാക്കിൽ നമുക്കു വാദം. 33

(ദശരഥനോടു്)

വേഗം കൊടുത്തീടുക ലക്ഷ്മണനൊത്തു സർവ്വ-
ലോകം പുകഴ്ത്തുമൊരു രാമനെ മാമുനിയ്ക്കായ്;
മാഴ്കേണ്ട പുത്രവിരഹത്തെ നിനച്ചു, ഭാഗ്യ-
യോഗം വരും പലതുമായിതുകൊണ്ടുതന്നെ 34

ദശരഥന്‍- (ഉറക്കെ) ആരാണവിടെ?

(അനന്തരം രാമലക്ഷ്മണന്മാർ പ്രവേശിക്കുന്നു.)

ദശരഥന്‍- (നോക്കീട്ട്) രാമനോട്

വന്നാലും രാമ! പാർശ്വേ വലിയൊരു മുനിയാം
കൌശികന്നായ് ഭവാനേ
നന്നായ് നൽകുന്നതുണ്ടിന്നു്.
(ലക്ഷ്മണനോട്)
അയി! വരികരികേ
ലക്ഷ്മണാ! ക്ഷീണമെന്യേ
എന്നും വേർപെട്ടിടാതിസ്സഹജനെയനിശം
സാധുശുശ്രൂഷചെയ്തി-
ട്ടൊന്നിച്ചിപ്പോൾ ഗമിച്ചീടുക;
(വിശ്വാമിത്രനോട')
മുനിവര! തേ
ശിഷ്യരാണിജ്ജനങ്ങൾ. 35

(രാമലക്ഷ്മണന്മാർ എല്ലാവരേയും യഥോചിതം വന്ദിച്ചു വിശ്വാമിത്രന്റെ അടുക്കൽ ചെന്നു നില്ക്കുന്നു.)

വിശ്വാമിത്രന്‍- രാമലക്ഷ്മണന്മാരെ വാത്സല്യത്തോടുകൂടി തൊട്ടു തലോടീട്ട്,

ജയ രാമ! ഭവാനു മംഗളം
നയമോടേ വരുമൊട്ടുനാളിനി
അയി ലക്ഷ്മണ! നിങ്ങൾ പോന്നു മൽ
പ്രിയകൃത്യങ്ങൾ നടത്തിടേണമേ. 36

(ദശരഥനോടു) എന്നാൽ ഞാൻ പോട്ടെ.

പരോപകാരം വ്രതമാണു മന്നവര്‍-
ക്കൊരിക്കലും തെറ്റുവരില്ല നിങ്ങളിൽ;
പരം ഭവാന്മാക്കിതുകൊണ്ടു മംഗളം
വരും വിഭോ! വംശവിശുദ്ധിയും വരും. 37

വസിഷ്ഠന്‍-

കേൾക്കേണം താതനായും കനിവൊടറിവുനൽ-
കുന്നൊരാചാര്യനായും,
ശ്ലാഘ്യശ്രീബന്ധുവായും ദശരഥസുത! ഹേ
രാമ, തേ കൌശികൻതാൻ;
ഉൾക്കാമ്പിൽ പ്രീതിയോടിങ്ങിനെ കരുതുക നീ-
യച്ഛനായ് വേർപിരിഞ്ഞാ
ദുഃഖം ചെറ്റും ഭവിക്കില്ലനുദിനമിനി മൽ-
പ്രീതിയുണ്ടായ്‍വരും തേ. 38

(രാമലക്ഷ്മണന്മാർ ദശരഥവസിഷ്ഠന്മാരെ പ്രദക്ഷിണം വെച്ചു നമസ്കരിക്കുന്നു.)

വിശ്വാമിത്രന്‍- എന്നാലങ്ങിനെയാവട്ടെ; ഞങ്ങൾ പോട്ടെ.

(എന്നു രാമലക്ഷ്മണന്മാരോടുകൂടി പോയി. ദശരഥനും മറ്റും അനുയാത്രയായി എല്ലാവരും പോയി.)

(ഒന്നാമങ്കം കഴിഞ്ഞു)
---------------------------

രണ്ടാമങ്കം

(വിഷ്ക്കംഭം)

അനന്തരം നാരദൻ പ്രവേശിക്കുന്നു.

നാരദൻ- ഛേ, മതിയായില്ല.

പാരെല്ലാമിട്ടടച്ചങ്ങിനെ പെരുകിവരും
സിംഹനാദം ശ്രവിച്ചി-
ട്ടാരെല്ലാമോ പടയ്ക്കായ്പരിചൊടു തുടരു-
ന്നെന്നു ഞാനോടിവന്നേൻ;
നേരെല്ലാം കണ്ടനേരം ചെറുതൊരു രസമു-
ണ്ടാ,യിതല്ലാഹോ! ഹൃ-
ത്താരുല്ലാസാൽ മുഹൂര്‍ത്താര്‍ദ്ധവുമിഹ തെളിയാ-
നൊന്നുമുണ്ടായതില്ല. 1

(പരിഭ്രമിച്ച പർവ്വതൻ വന്നിട്ട്.)

പർവ്വതൻ- ഹേ, ഹേ, നാരദൻ! എന്തെല്ലാമാണിവിടെ നേരമ്പോക്കുണ്ടായത്?

നാരദൻ- എയ'? സാരമില്ല.

പർവ്വതൻ- എങ്കിലും കേൾക്കട്ടെ.

നാരദൻ-

സിദ്ധാശ്രമത്തിനിഹ കൌശികനൊത്തു രാമൻ
ബദ്ധാനുമോദമൊടു പോകുവതിന്നിടിയ്ക്ക്
ഇദ്ധാന്ധകാരതരുജാലമെഴും വനത്തി-
ലദ്ധ്വാനമോ നടകൊണ്ടു കുറച്ചു നേരം. 2

ഏറ്റം ദുഷ്ടതയുള്ള താടക വസി-
ച്ചീടുന്ന കാടാണതെ-
നൂറ്റപ്പെട്ടൊരു കൌശികോക്തിയതു കേ-
ട്ടപ്പോൾ വികല്പം വിനാ
തെറ്റെന്യേ വലുതായ വില്ലതു കുല-
ച്ചഞ്ചെട്ടുടൻ ലക്ഷ്മണൻ
തെറ്റെന്നച്ചെറുഞാണുലച്ചൊലിയതു-
ണ്ടാക്കിക്കുലുക്കീടിനാൻ. 3

അപ്പോൾ പാറപ്പുറത്തങ്ങിങ്ങിനെ വടിവൊടുറ-
ങ്ങുന്നൊരത്താടകയ്ക്കു-
ള്ളല്പം ഞെട്ടുന്നവണ്ണം ചെവിയിണവഴിയേ
ചെന്നുകേറി വിരാവം;
കെല്പോടേറ്റൊച്ച കേൾക്കും വിപിനതലമതിൽ
ചെന്നിതദ്ദുഷ്ട, കാലൻ
കല്പിച്ചക്കല്പനയ്ക്കങ്ങിനെ ഭടർ വഴികാ-
ണിച്ചണപ്പിച്ചപോലെ. 4

പർവ്വതൻ- അപ്പൊഴോ?

നാരദൻ-

താടകയെക്കണ്ടിട്ടൊരു
പേടി കുറച്ചാമുനിയ്ക്കുമുണ്ടായി;
രൂഢകഠോരവിരാവ-
ത്തോടു കടന്നെത്തിയവളുമവരരികേ. 5

പർവ്വതൻ- അപ്പൊഴോ?

നാരദൻ -

പോട്ടേ; തീരട്ടെ കാര്യം; തരുണിയിവളതെ-
ന്നുള്ള ദുശ്ശങ്കയാൽ കൈ-
വിട്ടെന്നാൽ തിന്നിടും നമ്മളെയിവൾ ശഠയാ-
ണെന്നു മൂന്നാലു വട്ടം
പിട്ടെന്യേ കൌശികൻ ചൊന്നളവു, ഗുരുവച-
സ്സൊന്നിനെ ഞാൻ പ്രമാണി-
ച്ചിട്ടെന്നെച്ചൊല്ലി വിട്ടീടണമിതിയനുജൻ
ജ്യേഷ്ഠനോടായ് പറഞ്ഞാൻ. 6

അപ്പോൾ ലക്ഷ്മണൻ പറഞ്ഞതു കേൾക്കാതെകണ്ട്,

വില്ലിന്മേൽ ഞാണു കുലകേറ്റി മടിച്ചിടാതെ
തെല്ലൊന്നു രണ്ടു വലിയിട്ടു വലിച്ചു രാമൻ
കല്യത്വമോടു ശരമൊന്നു വലിച്ചയച്ചു
ചെല്ലട്ടെയെന്നു കരുതിക്കഥയും കഴിഞ്ഞു. 7

അതാണ് ഞാൻ പറഞ്ഞതു സാരമില്ലെന്നു്.

പർവ്വതൻ- പിന്നെ?

---

നാരദൻ-

അപ്പോൾ തെളിഞ്ഞഥ ബലാതിബലാദിമന്ത്ര-
കല്പങ്ങളും രഘുകലേന്ദ്രനു മാമുനീന്ദ്രൻ
കല്പിച്ചു നൽകിയഖിലാസ്ത്രവിമോക്ഷവും താ-
നൊപ്പിച്ചുവെച്ചു നിശിചാരിവിനാശമൂലം. 8

അതുകൊണ്ടു വല്ലപ്പോഴുമൊരിക്കൽ വലുതായൊരു സന്തോഷമുണ്ടായെന്നും വരാം.

പർവ്വതൻ- വല്ലപ്പോഴുമെന്നു വെക്കണ്ട. ഇപ്പോൾതന്നെ താമസംകൂടാതെ ഒരു തരമുണ്ടാക്കിത്തരാം.

നാരദൻ- എന്താണത്?

പർവ്വതൻ-

വിശ്വാമിത്രന്റെ യാഗം വിരവിനൊടു തുട-
ങ്ങട്ടെ,യപ്പോൾ സ്വമായാ-
വിശ്വാസത്താൽ മറഞ്ഞിട്ടണയുമവിടെയ-
ത്താടകാനന്ദനന്മാർ;
വശ്യത്വം ചേര്‍ന്ന ബാണാവലിയതുപൊഴുതിൽ
ചെറ്റു രാമൻ മയക്കും
ദൃശ്യത്വം ചേര്‍ന്നൊരപ്പോരിനു മിഴിയിണ ന-
ന്നാക്കിടാം നോക്കിദാനീം. 9

നാരദൻ- അതു ശരിയാണ് പക്ഷേ ഞാനിതോര്‍ത്തില്ല. ഈ താടകാവധം ഇത്രവേഗം കഴിഞ്ഞ ബുദ്ധിക്ഷയംകൊണ്ടു പിന്നത്തെക്കഥയൊന്നുമാലോചിച്ചില്ലെന്നേയുള്ളു.

പർവ്വതൻ- ആട്ടേ, നമുക്കു സിദ്ധാശ്രമത്തിലേക്കുപോവുക. (രണ്ടാളും നടന്നുനോക്കീട്ട് ) എന്തൊരു കൂട്ടക്കാരാണിത്?

നാരദൻ- സൂക്ഷിച്ചുനോക്കീട്ടു്,

പാരിച്ച മായയുടെ വൈഭവമുള്ള സാക്ഷാൽ
മാരീചനാണതി,വനാണു സുബാഹുവീരൻ,
പോരാ പറഞ്ഞിടുകിലിപ്പൊളിവര്‍ക്കു കൂട്ടു-
കാരായനേകരജനീചരരുണ്ടു വേറെ. 10

ആട്ടേ, എന്നാൽ നോക്ക് ഇവരുടെ അടുക്കൽ ചെന്നുകൂടി ശ്രീരാമന്റെ നേരെ നല്ലവണ്ണം ദ്വേഷം ഉണ്ടാക്കിത്തീര്‍ക്കുക. (എന്നുപോയി)

(വിഷ്കംഭം കഴിഞ്ഞു)

(പിന്നെ രാമലക്ഷ്മണന്മാർ പ്രവേശിക്കുന്നു.)

രാമന്‍- വിശ്വാമിത്രമഹഷിയുടെ യാഗത്തിന്റെ ക്രിയ തുടങ്ങിയെന്നുവെച്ചാലും തല്ക്കാലം കുറച്ചുനേരത്തേക്കു ക്രിയകളൊന്നുമില്ലായ്കകൊണ്ടു നമുക്കൊരിളവു കിട്ടി. രാക്ഷസരെ സൂക്ഷിച്ചുതന്നെ നിന്നില്ലെങ്കിലും തരക്കേടില്ല. അതുകൊണ്ടു് ഈ ആശ്രമഭൂമികളൊക്കെ ഒന്നു നോക്കുക.
(എന്നു ചുററിനടക്കുന്നു.)

ലക്ഷ്മണന്‍-

ഇക്കണ്ടിടും പല പലാശതരുക്കളെത്ര
പൊക്കത്തിലാണു വിലസുന്നതു പൂക്കളോടും
വക്രത്വമാര്‍ന്നു രുധിരാരുണദംഷ്ട്രയൊത്ത
രക്ഷോഗണങ്ങളിടചേര്‍ന്നമരുന്നപോലെ. 11

രാമന്‍-

ചായുന്നതുണ്ടു പുഴവക്കിൽ നിരപ്പിലായ് നി-
ല്പായുള്ളൊരിത്തരുഗണം പവമാനസംഗാൽ
ആയം കുറച്ചു രജനീചരരെക്കുറിച്ചു
വായവ്യമെയ്തിലതുകൊണ്ടവരെന്നപോലെ. 12

ലക്ഷ്മണന്‍- ഇതാ ഇങ്ങേപ്പുറത്തു നോക്കു.

നോക്കുമ്പോൾ പുഴവക്കിലും നടുവിലും
പാഷാണജാലങ്ങളു-
ണ്ടിക്കാലം ബത! കണ്ടിടുന്നു ജലഗം-
ഭീരാഭിരാവത്തോടും

രാമന്‍-

ചിക്കന്നെന്നുടെ വാരുണാസ്ത്രബലമോര്‍-
ത്തേറ്റം ഭയപ്പെട്ടു ശ-
ബ്ദിക്കും ഘോരനിശാചരപ്പരിഷയെ-
പ്പോലിന്നു മാലെന്നിയേ. 13

(ചുററിനടന്നിട്ട്) ഇതെന്തൊരത്ഭുതമാണ്!

തടിച്ചിടും വ്യാഘ്രവധൂമുലപ്പാൽ
കുടിച്ചിടുന്നുണ്ടൊരു മാൻ കിശോരൻ;
മടിച്ചിടാതപ്പൊഴടുത്തുചെന്നു
പിടിച്ചിളക്കുന്നിതു മര്‍ക്കടത്താൻ. 14

ലക്ഷ്മണന്‍- ആ, ആ, ഇതും തരക്കേടില്ല.

ഹരി, സടകൾ പിടപ്പിക്കുന്നനേരത്തു മറ്റേ
ഹരിയതു ബത! ചിക്കിച്ചെറ്റൊതുക്കുന്നു നന്നായ്;
ഹരിണമരികിലെത്തീട്ടപ്പോൾ നാറ്റുന്നു മന്ദം
ഹരിണധരകലയ്ക്കൊത്തോരു ദന്തവ്രജത്തെ. 15

രാമന്‍- (മറ്റൊരു ഭാഗത്തു നോക്കീട്ട്.)

തുമ്പിക്കൈകൊണ്ടു ചുററും കുടിലസിതവല-
ങ്കൊമ്പൊടും കര്‍ണ്ണമാട്ടി-
ക്കുംഭീന്ദ്രൻ നിന്നിടുന്നുണ്ടൊരു ചരണമയ-
ച്ചിട്ടു സന്തുഷ്ടനായി.

ലക്ഷ്മണന്‍- (നോക്കീട്ട്)

അമ്പാ കൊള്ളാമടുത്തിട്ടൊരു കരടിയിട-
ങ്കൊമ്പുതന്മേൽ പിടിച്ചി-
ട്ടയ്മ്പോടേ കൊണ്ടുപോകുന്നിതു പടുത പെരു-
ത്തോരു പാപ്പാൻകണക്കേ. 16

രാമന്‍- (മറ്റൊരു പുറത്തു നോക്കീട്ട്),

ഛത്രത്തോടൊട്ടെതിര്‍ക്കും പടമഴകിൽ വിടര്‍-
ത്തീട്ടു രത്നങ്ങൾ കാട്ടി-
ച്ചിത്രം പാമ്പാടിടുണ്ടുടൽ പകുതി നിലം-
വിട്ടു മേല്പട്ടു പൊങ്ങി;
പുത്രന്മാർ ഭാര്യ താനിങ്ങിന നകുലകലം
തൽഫണാപീഠപൃഷ്ഠേ
മിത്രത്വം പൂണ്ടു വാഴുന്നിതു മണിഗണവും
നാറ്റിയേററം തെളിഞ്ഞു്. 17

ലക്ഷ്മണന്‍- (മറ്റൊരു ഭാഗത്തു നോക്കീട്ട്)

പാറപ്പൃഷ്ഠത്തു വാലും ചെറിയ തരുഗണം
കൂട്ടി മേലേ വളച്ചി-
ട്ടേറേബ്ഭംഗ്യാ വിളങ്ങും തടിപെടുമുടലും
മറെറാരറ്റത്തു വായും
പേരും പൊണ്ണൻപെരുമ്പാമ്പരികിലിത കിട-
ക്കുന്നു, പൃഷ്ഠത്തിലേറി
സ്വൈരം പാര്‍ക്കുന്നു ഗാംഭീര്യമോടൊരു ശരഭം
ശാന്തനായ താൻതനിച്ചും. 18

രാമന്‍- അ, ആ, ഇതു തരക്കേടില്ല.

ചമത, പല മരത്തോൽ, പൂക്കൾ; കായെന്നിതെല്ലാ-
മമിതവിനയമൊടും കയ്യിലേന്തിപ്പതുക്കേ
ക്രമമൊടു നടകൊണ്ടീടുന്ന കീശങ്ങളിയ്യാ-
ശ്രമഭൂവി മുനിസേവാവ്യഗ്രരായഗ്രഭാഗേ. 19

ലക്ഷ്മണന്‍- (ചെവികൊടുത്തിട്ട്)

വര്‍ണ്ണവ്യക്തിയൊടിപ്പോൾ
കണ്ണിൽ ശ്രുതി തിരിച്ചു കേൾക്കുന്നു
വർണ്ണിമുനിമണ്ഡലാനന-
വർണ്ണിതപരിശുദ്ധവേദവാക്യങ്ങൾ. 20

നേരമുച്ചയായിത്തുടങ്ങിയെന്നാണ് നോന്നുന്നത്.

രാമന്‍- (മേല്പോട്ടു നോക്കീട്ട്)

കാണുന്നില്ല തരുച്ഛദാവലികളാൽ
മാര്‍ത്താണ്ഡബിംബം പരം
ചേണാര്‍ന്നങ്ങിനെ നോക്കിയാലുമിടയിൽ
കഷ്ടിച്ചിതാ രശ്മികൾ
ക്ഷോണീദേശമതിൽ കുറച്ചു പഴുതു-
ള്ളേടത്തു കൂടിക്കട-
ന്നാണല്ലേ പതിയുന്ന,താട്ടെയതിലേ
നോക്കട്ടെ ഞാനക്കനേ. 21

(എന്നു കുറച്ചു നീങ്ങിനിന്നു നോക്കീട്ട്)

കഷ്ടിച്ചു കണ്ടിടുമൊരര്‍ക്കനെഴുന്ന ദിക്കാൽ
നട്ടുച്ചയെന്നു നിരുപിച്ചതുമൊത്തിടുന്നു;
പെട്ടെന്നു സാന്ധ്യവിധിചെയ്തു തിരിച്ചുപോയി-
ത്തിട്ടം നമുക്കു സവനക്രിയ കാത്തിടേണം. 22

ലക്ഷ്മണന്‍- (കേട്ടിട്ട്)

ശ്രുതിപുടകടുവായിട്ടെന്തു ദുശ്ശബ്ദമാണി-
ങ്ങതികഠിനമതാകം മട്ടിതാ കേട്ടിടുന്നു;

രാമന്‍-

മതി മതിയിനി നിന്നാൽ നല്ല ചൊവ്വല്ല, പോയി
ദ്രുതമൃഷിയുടെ യാഗം കാക്കുവാൻ നോക്കിടേണം. 23
(എന്നു പരിഭ്രമിച്ചു ചുറ്റിനടക്കുന്നു. ഭയപാരവശ്യത്തോടുകൂടി ഒരു മഹര്‍ഷികുമാരൻ പ്രവേശിച്ചിട്ട്)

മഹര്‍ഷികുമാരൻ- എവിടെയാണാവോ രാമലക്ഷ്മണന്മാര് ? (നോക്കീട്ട്) ഇതാ നില്ക്കുന്നു. (എന്ന് ആശ്വാസദീര്‍ഗ്ഘശ്വാസമിട്ടിട്ടടുത്തു ചെന്നിട്ട്)

അയ്യോ! രാമ! ലക്ഷ്മണ! യാഗമദ്ധ്യേ
പെയ്യുന്നല്ലോ ചോര മാനത്തിൽനിന്നും;
കയ്യോടിപ്പോൾ നിങ്ങളീ രാത്രിചാരി-
ക്കയ്യന്മാരെക്കൊന്നു രക്ഷിച്ചിടേണം. 24

---

ലക്ഷ്മണന്‍- എന്നാൽ നമുക്കിപ്പോൾ മാദ്ധ്യാനികം വേണ്ട. ക്ഷത്രിയര്‍ക്കു തിടുക്കമായിട്ടൊരു കാര്യം വന്നാൽ നിത്യകര്‍മ്മവും കുറച്ചുനീക്കിവെക്കാമെന്നില്ലേ? (എന്നു വില്ലു കുലയ്ക്കുന്നു)

രാമന്‍- (വില്ലുകുലയേററ്റി രണ്ടു ചെറുഞാണൊലിയിട്ടിട്ട്. ആകാശത്തു ലക്ഷ്യം വെച്ച്)

തെറ്റൊന്നും ചെയ്തിടാതുള്ളൊരു മുനിവരരിൽ
ദ്രോഹമേവം തുടർന്നാൽ
പറ്റില്ലാ നിങ്ങൾ; ചോദിപ്പതിനൊരുവനുമി-
ല്ലെന്നു തൂള്ളുന്നുവെന്നോ?
മുറ്റും ധര്‍മ്മത്തെ രക്ഷിപ്പതുമൊരു പണിയാ-
ണിജ്ജനത്തിന്നതിന്നാൽ
തെറ്റിന്നാദ്ധർമ്മരാജ്യേ പരമതിഥികളായ്
നിങ്ങളേ ഞാനയപ്പൻ. 25

(ആകാശത്തിൽനിന്ന്)

അല്ലേ ബാലക! നീ വഴിയ്ക്കൊരു വധൂ-
ഹിംസാമഹാപാതം
മെല്ലേ ചെയ്തുവരുന്നുവല്ലി? ബഹുധര്‍-
മ്മിഷ്ഠൻ ഭവാനല്ലയോ!
ചൊല്ലും ഭൂപതി തെറ്റുചെയ്യുകിലതും
ധർമ്മത്തിലെന്നോ ഭവാ-
നില്ലെന്നോ വഴികാട്ടുവാനൊരുവനും
തെക്കോട്ടു പോയ്ക്കൊള്ളുവാൻ. 26

രാമന്‍-

നാരിയെ ഞാൻ കൊന്നെന്നോ
നേരിട്ടൊരു തെറ്റെനിയ്ക്കു ചൊല്ലുന്നു?
നേരം ദുഷ്ടനാരീ-
ദാരുണവും ധർമ്മമാം ചിലേടത്ത്. 27

ദിവ്യാസ്ത്രം, ദിവ്യലോകങ്ങളിലുമതിഭയം
നൽകിടും ബാഹുവീര്യം;
ഭവ്യത്വം ചേർന്ന ശൌര്യം പരമിവകളെഴും
നിങ്ങളെന്നാകിലും ഞാൻ
ചൊവ്വോടേ പോരടിപ്പാൻ മതി; ബഹുശിശുവാ-
ണെങ്കിലും കണ്ടുകൊൾവിൻ
നിർവ്വ്യാജം നിന്നുകൊൾവിൻ നിജഭുജബലവും
വെച്ചു കാണിച്ചുകൊൾവിൻ. 28

(എന്നു ശൌര്യത്തോടുകൂടി നടന്ന്) എല്ലാവരും പോയി.

(രണ്ടാമങ്കം കഴിഞ്ഞു)
---------------------------

---